Το παρακάτω άρθρο γράφτηκε από τον Γουόλτερ Νταλ τον Οκτώβρη του 1985 σαν απάντηση στην παμφλέτα του Αυστραλού μαρξιστή Τομ Ο' Λίνκολν "Κρατικός Καπιταλισμός και Μαρξιστική Θεωρία". Ο Γουόλτερ Νταλ είναι μέλος της Λίγκας για το Επαναστατικό Κόμμα (ΕΠΑ) που ανήκει στην Κομμουνιστική Οργάνωση για την Τέταρτη Διεθνή.
Το κειμενο στα Γερμανικά
Η παμφλέτα του Ο' Λίνκολν περιέχει μια βασική αντίφαση: προσπαθεί να υπερασπιστεί και την ανάλυση του Κλίφ για τη Ρωσία και τη θέση του [1] για τη μισθωτή εργασία στον κρατικό καπιταλισμό. Οι δυο αυτές θεωρίες δεν μπορούν να συνυπάρχουν παρ' όλο που ούτε ο Ο' Λίνκολν ούτε ο Καλίνικος φαίνεται να το συνειδητοποιούν.
Όπως δείχνει ο Ο' Λίνκολν, ο Καλίνικος βγάζει δυο σωστά συμπεράσματα:
Αυτό είναι αρκετά σωστό. Έχουμε ήδη επιχειρηματολογήσει ότι ο "γραφειοκρατικός κρατικός καπιταλισμός" του Κλίφ δεν είναι στη βάση του πολύ διαφορετικός από το "γραφειοκρατικό κολλεκτιβισμό" του Σάχτμαν. Και οι δυο αρνούνταν το ότι η μισθωτή εργασία υπάρχει στην ΕΣΣΔ με τη γνήσια της μορφή και ότι ο καπιταλιστικός νόμος της αξίας ισχύει εξ' αιτίας των εσωτερικών σχέσεων της σταλινικής κοινωνίας. Ο Κλίφ βέβαια διαφοροποιείται από το Σάχτμαν στο ότι ισχυρίζεται ότι ο νόμος της αξίας - άρα και οι νόμοι κίνησης του καπιταλισμού έτσι όπως τους ξέρουμε από τον Μαρξ - επιβάλλονται στη Σοβιετική Ένωση από τα έξω, κυρίως μέσα από τον στρατιωτικό ανταγωνισμό. Αυτό όμως αφήνει ακόμη ανοιχτό το ζήτημα του Σοβιετικού τρόπου παραγωγής. Εάν οι Σοβιετικοί παραγωγοί δεν είναι προλετάριοι, ο τρόπος παραγωγής που τους εκμεταλλεύεται δεν είναι καπιταλιστικός.
Τι επίδραση έχει η μετατροπή του Καλίνικος στην υπόλοιπη αναλυτική δομή του Κλίφ; Εάν οι παραγωγοί είναι προλετάριοι, ανταλλάσσουν με μισθό την εργατική τους δύναμη, μεταφέρουν αξία και προσθέτουν υπεραξία στα αγαθά που παράγουν για τους καπιταλιστές. Τα αγαθά αυτά στην πραγματικότητα είναι εμπορεύματα, αφού περιέχουν την αξία που οι εργάτες τους έδωσαν. Ακόμη, παράγονται με σκοπό την ανταλλαγή μεταξύ των διάφορων Σοβιετικών επιχειρήσεων και διοικήσεων που συγκροτούν τη Σοβιετική εθνική οικονομία (ένα ακόμη σημείο που ο Ο' Λίνκολν αναφέρει από τον Καλίνικος). Αυτό όμως υπονομεύει τον ισχυρισμό του Κλίφ ότι ο νόμος της αξίας, δηλαδή ότι η μισθωτή εργασία επιβάλλει γενικευμένη παραγωγή προϊόντων, δεν είναι ενδογενής στη Σοβιετική Ένωση [3]. Ο Κλίφ είναι τουλάχιστον συνεπής όταν τα αρνείται όλα. Στην προσπάθεια τους να τον διορθώσουν, ο Καλίνικος και ο Ο' Λίνκολν πάνε μόνο μέχρι τη μέση.
Κάνοντας κάτι τέτοιο δεν είναι αυθεντικοί. Το να πιστοποιείς την ύπαρξη της μισθωτής εργασίας ενώ αρνείσαι τη γενικευμένη παραγωγή προϊόντων είναι μια παλιά ιδέα που προέρχεται από το Στάλιν (Οικονομικά προβλήματα του Σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ) και απέκτησε θεωρητικό βάρος από το Μαντέλ. Ο συνδυασμός αυτός δεν είναι αντιφατικός από μια αστική εμπειρική οπτική, που σημειώνει (όπως ο Στάλιν και ο Μαντέλ) ότι η ύπαρξη μισθών είναι απλά ένα "γεγονός", όπως και η μη ανταλλαγή προϊόντων μεταξύ των Σοβιετικών επιχειρήσεων.
Για τους Μαρξιστές η μισθωτή εργασία είναι κάτι περισσότερο από το γεγονός της πληρωμής της εργασίας. Είναι η πώληση της εργατικής δύναμης σαν ένα ειδικό εμπόρευμα του οποίου η αξία χρήσης είναι να μεταφέρει και να προσθέτει αξία σε άλλα εμπορεύματα. Στις αναφορές του Ο' Λίνκολν στο Μαρξ βλέπουμε ότι αυτό είναι βασικό. Αυτό γιατί " το κεφάλαιο προϋποθέτει τη μισθωτή εργασία ". Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως ο Αμερικανικός Νότος πριν τον εμφύλιο πόλεμο των μέσων του 19ου αιώνα, το κεφάλαιο μπορεί να εκμεταλλεύεται την εργασία των σκλάβων από τη στιγμή που οι σχέσεις παραμένουν βασικά καπιταλιστικές, από τη στιγμή που ο προορισμός της εργασίας είναι να προσθέτει αξία στα προϊόντα.
Έτσι η μαρξιστική σύλληψη της μισθωτής εργασίας δεν απορρίπτει μόνο το Στάλιν και το Μαντέλ, αλλά και την προσπάθεια του Καλίνικος να επιδιορθώσει χειρουργικά τη θεωρία του Κλίφ με το να υποκαθιστά τη μισθωτή εργασία ως τον τρόπο της εκμετάλλευσης. Είναι επίσης απαραίτητο να απορρίψουμε την ιδέα του Κλίφ ότι ο νόμος της αξίας δεν είναι ενδογενής στην ΕΣΣΔ. Ο Καλίνικος δεν κάνει κάτι τέτοιο. Αντί γι' αυτό, πολύ ευγενικά σημειώνει ότι το πλαίσιο του Κλίφ εξακολουθεί να είναι η βάση για την ανάλυση του κρατικού καπιταλισμού. Στην πραγματικότητα με τις διορθώσεις του Καλίνικος το πλαίσιο του Κλίφ καταρρέει.
Ο Ο' Λίνκολν έχει ένα διαφορετικό πρόβλημα. Στη σελίδα 22 περιγράφει τη θεωρία του Κλίφ σαν "ΕΣΣΔ ΕΠΕ" με διεθνείς ανταγωνιστές. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος που η συσσώρευση και η παραγωγή αξίας μπορούν να εξηγηθούν εάν αρνηθούμε την ύπαρξη μισθωτής εργασίας. Στη συνέχεια όμως αποσύρει την αναλογία αυτή πηγαίνοντας σε ένα μοντέλο πολεμικής οικονομίας, αναφερόμενος στο "Ιμπεριαλισμός και παγκόσμια οικονομία" του Μπουχάριν και σημειώνοντας ότι σ' αυτό: "οι εθνικές οικονομίες …παρέμειναν καπιταλιστικές διότι η υπόγεια δυναμική της ανταγωνιστικής συσσώρευσης έμεινε ίδια". Η αιτιολόγηση αυτή όμως δεν ισχύει για τη θεωρία του Κλίφ, αφού γι' αυτή η υπόγεια εσωτερική οικονομία ΔΕΝ είναι καπιταλιστική. Από τη στιγμή που δεν εξάγεται το επιθυμητό γι' αυτόν συμπέρασμα, ο Ο' Λίνκολν μένει με ένα σύστημα καθοδηγούμενο από το διεθνή στρατιωτικό ανταγωνισμό στη συσσώρευση αξιών χρήσης μέσα από μια μη καπιταλιστική εσωτερική οικονομία. Το γεγονός αυτό δεν καθιστά τη Σοβιετική οικονομία καπιταλιστική, τουλάχιστον όχι αν δεν δεχθούμε ότι οι εξωτερικές πιέσεις επιβάλλουν εσωτερικές αλλαγές, όπως η εισαγωγή της μισθωτής εργασίας. Ο Κλίφ δε δέχεται κάτι τέτοιο, αλλά ο Ο' Λίνκολν το δέχεται. Έτσι ο Ο' Λίνκολν αν και δεν το δηλώνει ξεκάθαρα, διατυπώνει μια τελείως διαφορετική θεωρία.
Η προσκόλληση των Καλίνικος- Ο' Λίνκολν στη θεωρία του Κλίφ έχει παραπέρα συνέπειες. Ο Κλίφ χρησιμοποιεί πολύ το γεγονος ότι ο Στάλιν το 1943 διακήρυξε ότι ο νόμος της αξίας ισχύει για την ΕΣΣΔ. Το παίρνει σαν παραδοχή της πραγματικότητας και με βάση αυτό επιχειρηματολογεί για το ότι η ΕΣΣΔ είναι καπιταλιστική. Όμως η αιτιολόγηση αυτή είναι λάθος και όχι για το λόγο που νομίζει ο Ο' Λίνκολν. ένα εργατικό κράτος λειτουργεί επίσης κάτω από το νόμο της αξίας, αφού οι νόμοι του καπιταλισμού δεν μπορούν να καταργηθούν μέσα σε μια νύχτα από τη μεταβατική κοινωνία, όπως Δε μπορεί να καταργηθεί το κράτος. Ένα εργατικό κράτος τόσο καθυστερημένο και απομονωμένο όπως η νεαρή Σοβιετική Ένωση αναγκαστικά βρίσκεται κάτω από τη συνεχή απειλή της κυριαρχίας του νόμου της αξίας και από μόνο του μπορεί να κάνει μόνο περιορισμένα βήματα προς την εξάλειψή της. Έτσι, στις θεωρητικές αντιπαραθέσεις της δεκαετίας του 1920, όλες οι πλευρές αναγνώριζαν την ύπαρξη του νόμου της αξίας (με διάφορους τρόπους) στη Σοβιετική οικονομία. Η διακήρυξη του Στάλιν το 1943 ήταν σημαντική, αλλά όχι γιατί αποδείκνυε ότι η ΕΣΣΔ ήταν καπιταλιστική. Απλά έβαζε τέλος στις απόψεις της δεκαετίας του 1930 ότι ο Σοβιετικός "Σοσιαλισμός" είχε ξεμπερδέψει μια και καλή με το νόμο της αξίας.
Ο Κλίφ δεν δίνει σημασία στη γενική Μπολσεβικική άποψη της δεκαετίας του 1920 και επιμένει ότι η ΕΣΣΔ της περιόδου εκείνης δεν ήταν καπιταλιστική αφού δεν ίσχυε ο νόμος της αξίας. Γι' αυτό αναφέρει το Μαρξ: "στην κομμουνιστική κοινωνία…όπως αυτή προκύπτει από τον καπιταλισμό" η ανταλλαγή δεν καθορίζεται από το νόμο της αξίας (τις τυφλές δυνάμεις), αλλά από το συνειδητό σχεδιασμό (Ρωσία: μια μαρξιστική ανάλυση [4]).
Όμως ο Μαρξ αναφερόταν στην κομμουνιστική κοινωνία και όχι στο μεταβατικό εργατικό κράτος. Ο Κλίφ εξιδανικεύει το εργατικό κράτος, σκιτσάροντας το σαν πλήρη σοσιαλισμό ( το πρώτο στάδιο για τον αταξικό κομμουνισμό). Αυτό του δίνει το δικαίωμα να συμπεραίνει ότι ο Στάλιν αποκατέστησε τον καπιταλισμό ενεργοποιώντας ξανά τον νόμο της αξίας από τα έξω το 1928, όταν άρχισε η τρελή κούρσα της συσσώρευσης κεφαλαίου σε βάρος των εργατών και των αγροτών, πιθανά κάτω από την έξωθεν στρατιωτική πίεση. Δεν φαίνεται να βλέπει καθόλου το γεγονός ότι ένα εργατικό κράτος, ειδικά ένα βιομηχανικά υπανάπτυκτο, πρέπει να συσσωρεύσει κεφάλαιο για να επιβιώσει. Η αποτυχία του να αναγνωρίσει το γεγονός αυτό, απλά σημαίνει ότι η θεωρία του Κλίφ είναι περισσότερο Μπουχαρινιστική παρά Τροτσκιστική, με την έννοια ότι τάσσεται με μια αργή, βασισμένη στους αγρότες, μετάβαση στο σοσιαλισμό, χωρίς καμιά προσπάθεια για εκβιομηχάνιση.
Με άλλα λόγια, υπάρχει ένας λογικός σύνδεσμος μεταξύ τριών σημείων στη θεωρία του Κλίφ. Στην ανάλυση του κρατικού καπιταλισμού χωρίς μισθωτή εργασία, στην εξιδανίκευση του εργατικού κράτους και στη θέση του ότι η καπιταλιστική αντεπανάσταση έλαβε χώρα το 1928 [5]. Ο Καλίνικος και ο Ο' Λίνκολν που εγκατέλειψαν το πρώτο από τα παραπάνω σημεία, όφειλαν να ξανασκεφτούν και τα άλλα δυο, αλλά μάλλον δεν το κάνουν. Έχουμε ήδη μιλήσει για το τι πάει στραβά με την άποψη του Κλίφ για το εργατικό κράτος. Όσο για το ζήτημα του 1928, αν και αυτή η ημερομηνία σηματοδοτεί την έναρξη της Σταλινοποίησης της σοβιετικής οικονομίας, δεν είναι η ολοκλήρωση της αντεπανάστασης. Το Σταλινικό σύστημα δεν είχε σταθεροποιηθεί μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930 και το νέο μη μπολσεβίκικο Κομμουνιστικό Κόμμα δεν είχε παγιωθεί μέχρι τις δίκες του 1936-38. Μέχρι το 1939 η αντεπανάσταση είχε ολοκληρωθεί και η νέα άρχουσα τάξη είχε παγιώσει την εξουσία και τις προοπτικές της.
Το να τοποθετούμε την ημερομηνία της αντεπανάστασης στο 1928, σημαίνει ότι η μεγάλη Σοβιετική βιομηχανική ανοικοδόμηση του 1930 αποδίδεται σε ένα καπιταλιστικό κράτος. Απέναντι σ' αυτό συμφωνούμε με τον Τρότσκι στο ότι η ανύψωση της ΕΣΣΔ στη δεύτερη θέση των βιομηχανικών δυνάμεων ήταν ένα επίτευγμα που, παρά το κόστος του, μόνο ένα εργατικό κράτος θα μπορούσε να καταφέρει. Σαν απόδειξη, απλά σημειώνουμε ότι κανένα από τα υπόλοιπα Σταλινικά κράτη που οικοδομήθηκαν στη συνέχεια δεν μπόρεσαν να πετύχουν κάτι αντίστοιχο, κατ' αρχάς διότι δεν υπήρξαν ποτέ εργατικά κράτη. Ακόμη, στην περίοδο μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η Σοβιετική βιομηχανία και ανάπτυξη ακολουθούσε τη δύση με το ζόρι (Socialist Voice No. 5). Παρεμπιπτόντως, η ιδέα ότι τα Σταλινικά καθεστώτα είναι ικανά για προλεταριακά κατορθώματα, έχει μολύνει ολόκληρη την πολιτική του μπλοκ των Κλίφ/Σάχτμαν. Στις ΗΠΑ, οι Διεθνείς Σοσιαλιστές και οι συνοδοιπόροι τους καταλήγουν σε μια ανάλυση ότι οι Νικουαραγουανοί Σαντινίστας αποτελούσαν προοδευτική δύναμη με ακαθόριστη (και μάλλον όχι καπιταλιστική) ταξική βάση, που πρέπει να υποστηριχθεί πολιτικά και όχι απλά ενάντια στον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ. Πραγματικά παράξενη συμφωνία με τους Σπαρτακιστές [6].
Ο Ο' Λίνκολν πέφτει σε μια παρόμοια παγίδα (σ.26) όταν λεει ότι ο Σταλινισμός, σαν τον παραδοσιακό καπιταλισμό, είναι ικανός για προοδευτικά κατορθώματα όπως την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Με τη λογική αυτή η Σοσιαλιστική Επανάσταση δεν είναι πια μια αναγκαιότητα, αλλά μια προτιμητέα δυνατότητα. Έτσι η θέση αυτή αποτελεί βάση για τον αριστερό ρεφορμισμό. Στην πραγματικότητα ο Καπιταλισμός στην ιμπεριαλιστική εποχή δεν μπορεί πλέον να αναπτύξει ποιοτικά τις παραγωγικές δυνάμεις. Ένα απλό παράδειγμα είναι η ανικανότητα του να μικρύνει τη μέση εργάσιμη μέρα από τη δεκαετία το 1920 στο μεγαλύτερο μέρος του βιομηχανικού κόσμου (μετά από δεκαετίες προόδου στον τομέα αυτό). Στην εποχή του ιμπεριαλισμού η ανάπτυξη σε μια περιοχή έρχεται σε βάρος της ανάπτυξης άλλων περιοχών.
Τέλος, μια κοινωνική αντεπανάσταση απαιτεί έναν βίαιο αγώνα ενάντια στην άρχουσα τάξη. Όμως στην περίοδο του 1928 η μαζική βία κατευθυνόταν ενάντια στην αγροτιά ενώ μόνο στα τέλη της δεκαετίας του 1930 η βία στράφηκε ενάντια στην εργατική τάξη και τα απομεινάρια του προλεταριακού κόμματος. Αυτή είναι και η περίοδος της τελικής ανατροπής του (εκφυλισμένου) εργατικού κράτους. Ο ισχυρισμός του Ο' Λίνκολν (και του Κλίφ) ότι η ανατροπή ενός εργατικού κράτους δεν απαιτεί βία (σ.25) είναι εξαιρετικά αδύναμος. Με τα δικά του λόγια: " το εργατικό κράτος δεν έχει γραφειοκρατία και τακτικό στρατό, έτσι δεν υπάρχει εμπόδιο στην προσπάθεια κάποιας άλλης τάξης να καταλάβει την εξουσία." Κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά περίεργο. Ένα εργατικό κράτος θεωρητικά δεν χρειάζεται τακτικό στρατό, αφού βασίζεται στην οπλισμένη εργατική τάξη που αποτελεί απείρως μεγαλύτερο εμπόδιο στην αντεπανάσταση. Στην πραγματικότητα στην ΕΣΣΔ υπήρχε και στρατός και γραφειοκρατία που στα τέλη της δεκαετίας του 1930 είχαν αποκοπεί σε μεγάλο βαθμό από την εργατική τάξη. Οι θεσμοί του Σοβιετικού κράτους έπρεπε να δεχθούν μαζική επίθεση από την ανερχόμενη Σταλινική γραφειοκρατία, αυτό που ο Τρότσκι ονόμαζε εμφύλιο πόλεμο, υπαινισσόμενος ότι δεν είχε (η γραφειοκρατία) αποκοπεί εντελώς από το προλεταριάτο. Ο (δανεισμένος από τον Κλίφ [7]) ισχυρισμός του Ο' Λίνκολν αντίκειται στα γεγονότα.
Για να συνοψίσουμε, ο Ο' Λίνκολν έχει δίκιο να απορρίπτει τον Κλίφ στο ζήτημα της μισθωτής εργασίας αλλά δεν φτάνει να αποσπασθεί από την αντι-μαρξιστική αντίληψη του Κλίφ. Υπάρχουν αρκετά ακόμη σημεία στην περιφέρεια της λογικής του, που ο Ο' Λίνκολν ξεστρατίζει.
Τελικά οι θέσεις του Σάχτμαν και του Κλίφ πάνω στο "Ρωσικό Ζήτημα" αντανακλούν την ίδια λανθάνουσα αντίληψη. Απορρίπτουν τη δυνατότητα της εργατικής τάξης να φτάσει στην επαναστατική συνείδηση εξ αιτίας της νίκης της Σταλινικής αντεπανάστασης. Στην αντίθεση τους με τον Σταλινικό "συγκεντρωτισμό" έφτασαν να απορρίψουν τελείως την ιδέα μιας συγκεντρωτικής προλεταριακής δικτατορίας. Απέτυχαν στο να προσέξουν ότι ο πολιτικός συγκεντρωτισμός του Στάλιν έθεσε σε κίνηση δυνάμεις που επιτάχυναν την κυριαρχία του νόμου της αξίας στην Σταλινική οικονομία, δηλαδή επιτάχυναν την οικονομική αποσυγκεντροποίηση. Αντίθετα, η προλεταριακή συγκεντρωτική εξουσία εκφράζει την κυριαρχία της προχωρημένης συνείδησης πάνω στον μηχανισμό του κράτους, εκφράζει την συνεχή προσπάθεια για καθυπόταξη όλων των οικονομικών μηχανισμών στον σχεδιασμό με σκοπό τον σωστό έλεγχο των αποθεμάτων. Ελπίζουμε ότι όλα αυτά δείχνουν ότι οι διαφορές μας με τους Κλίφ-Σάχτμαν δεν είναι απλά ζητήματα αφηρημένης θεωρίας, μα έχουν τεράστιες πρακτικές συνέπειες.
[1] Καλίνικος Άλεξ: Μαρξιστής Ακαδημαϊκός, ηγετικό στέλεχος του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος στη Βρετανία. Συγγραφέας πολλών βιβλίων της τάσης των Διεθνών Σοσιαλιστών, όπως "οι επαναστατικές ιδέες του Καρλ Μαρξ" και "Against Postmodernism". (το κειμενο)
[2] Σάχτμαν Μαξ: Από τους πρώτους Μαρξιστές που είδαν το Σταλινισμό σαν ένα (μη προοδευτικό) "τρίτο" σύστημα προτείνοντας σαν ανάλυση το μοντέλο του "Γραφειοκρατικού Κολλεκτιβισμού" του Μπρούνο Ρίτσι (το κειμενο)
[3] "...αν εξετασθούν οι σχέσεις που κυριαρχούν στη ρωσική οικονομία, σε αφαίρεση από τις σχέσεις της με την παγκόσμια οικονομία, υποχρεωτικά συμπεραίνεται πως η αρχή του νόμου της αξίας, σαν κινητήρια δύναμη και ρυθμιστή της παραγωγής, δεν υπάρχει σ' αυτήν.": Τόνυ Κλίφ "Κρατικός Καπιταλισμός στη Ρωσία", Εκδόσεις "Εργατική Δημοκρατία" σ.169 (το κειμενο)
[4] Το βιβλίο του Κλίφ "Ρωσία: μια μαρξιστική ανάλυση" είναι μια πρώτη μορφή του "Κρατικός Καπιταλισμός στη Ρωσία" (το κειμενο)
[5] "Κρατικός Καπιταλισμός στη Ρωσία", σ.125 (το κειμενο)
[6] Διεθνής Σπαρτακιστική Λίγκα: πρώην Τροτσκιστές (και στην πραγματικότητα σταλινοειδή) που διέσυραν το όνομα του Τροτσκισμού με θέσεις όπως "η Αλληλεγγύη είναι οργάνωση της CIA" για την πολωνική εξέγερση και "Ζήτω ο Κόκκινος Στρατός" για την επέμβαση στο Αφγανιστάν (το κειμενο)
[7] "Κρατικός Καπιταλισμός στη Ρωσία", σ.146 (το κειμενο)
[8] "απεύθυνση στη βάση": ελεύθερη απόδοση του όρου "Rank and File-ism". Η τακτική αυτή βασίζεται στην ιδέα ότι το σημαντικό στοιχείο στην δουλειά των σοσιαλιστών είναι η "βάση" (Rank and File), δηλαδή η μεγάλη μάζα των εργαζόμενων ανεξάρτητα από το επίπεδο της συνείδησης τους. Για την τακτική αυτή κύριο ρόλο παίζει η προώθηση της μαχητικότητας της "βάσης" που κάτω από την πίεση της οι γραφειοκράτες αναγκάζονται να προσθέσουν επαναστατικά αιτήματα στα προγράμματα τους. (το κειμενο)